Polski ustawodawca ustawą z dnia 06 grudnia 2018 roku przyjął regulację określającą funkcjonowanie nowej instytucji – Krajowego Rejestru Zadłużonych, który począwszy od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od 1 grudnia 2020 roku, pełnił będzie rolę cyfrowego publikatora wszelkich istotnych informacji oraz orzeczeń przede wszystkim w prowadzonych postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych, a także tych dotyczących dłużników niewypłacalnych. Doprowadzi to do zmarginalizowania w tym zakresie roli Monitora Sądowego i Gospodarczego oraz faktycznej likwidacji Rejestru Dłużników Niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego.
Pomimo tego, że w ostatniej wielkiej nowelizacji prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, która weszła w życie w 2016 roku zapowiedziano utworzenie rejestru informatycznego, w którym zamieszczane byłyby obwieszczenia, jak i postanowienia wydawane w toku tych postępowań (tj. Centralnego Rejestru Upadłości i Restrukturyzacji) do dziś taki rejestr nie zaczął funkcjonować.
Do wprowadzenia przedmiotowego rejestru polski ustawodawca został zobligowany na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego.
Zgodnie z ustawą z dnia 06 grudnia 2018 roku Krajowy Rejestr Zadłużonych (dalej również jako: „Rejestr”) powinien zacząć funkcjonować z dniem 01 grudnia 2020 roku. Podkreślić należy, iż do postępowań wszczętych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, stosować się będzie przepisy dotychczasowe. Przede wszystkim w odniesieniu do prowadzonych już postępowań zachowany zostanie chociażby obowiązek publikacji obwieszczeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
W Krajowym Rejestrze Zadłużonych zamieszczane będą informacje:
- o osobach fizycznych, prawnych, jednostkach organizacyjnych posiadających zdolność prawną, wobec których są lub były prowadzone postępowania: upadłościowe, restrukturyzacyjne, zakończone prawomocnym orzeczeniem zakazu prowadzenia działalności gospodarczej; w przedmiocie uznania orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego;
- o wspólnikach osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem w przypadku ogłoszenia upadłości spółki, wszczęcia wtórnego postępowania upadłościowego lub oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu tego, iż majątek spółki nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego;
- o osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych posiadających zdolność prawną w przypadku umorzenia wobec nich postępowania egzekucyjnego ze względu na fakt, iż majątek tych podmiotów nie jest wystarczający nawet na pokrycie kosztów egzekucyjnych;
- o osobach fizycznych wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych (lub należności budżetowych wypłacanych na rzecz uprawnionych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów wobec zobowiązanych), jeśli zalegają oni ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.
Art. 19 ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych wprowadza szereg zmian do ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (dalej jako: „p.u.”), zaś art. 24 ustawy wprowadza zmiany w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (dalej jako: „p.r.”).
Poniżej najważniejsze zmiany to:
- W Rejestrze ujawnione zostaną m.in.: dane osobowe dłużnika, informacje o złożeniu przez dłużnika wniosku restrukturyzacyjnego, wniosku o ogłoszenie upadłości, wniosku o wszczęcie wtórnego postępowania upadłościowego, a także informacje o prawomocnym zwrocie, oddaleniu lub odrzuceniu wniosku dłużnika albo o umorzeniu postępowania w przedmiocie rozpoznania takiego wniosku, informacje o ogłoszeniu upadłości, wszczęciu wtórnego postępowania upadłościowego, otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego i jego rodzaju.
- Nowelizacja przewiduje, że w postepowaniach wszczętych od 01 grudnia 2020 r. pisma procesowe oraz dokumenty tworzone będą z wykorzystaniem formularzy udostępnionych w systemie teleinformatycznym przez Ministra Sprawiedliwości (będzie to dotyczyło szeregu dokumentów, w tym listy wierzytelności, spisu inwentarza, planów podziału), co ma usprawnić zarządzanie postepowaniem.
- Zgodnie z nowelizacją obwieszczeniu będzie podlegała m.in. informacja o prawomocności postanowienia o ogłoszeniu upadłości (art. 54b p.u.), prawomocności postanowienia o dokonaniu zmiany na liście wierzytelności oraz spisie wierzytelności (art. 261 p.u., art. 101 ust. 2 p.r.), prawomocności postanowienia o sprostowaniu planu podziału oraz o jego zmianie (art. 351 ust. 3 p.u.), prawomocności postanowienia o umorzeniu postępowania (art. 362 ust. 2 p.u.), prawomocności postanowienia sądu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo o umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli (art. 370a ust. 4 p.u., 41914 ust. 2 p.u.), prawomocności postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu (art. 165 ust. 8 p.r.), prawomocności postanowienia o wykonaniu układu (art. 172 ust. 2 p.r.), prawomocności postanowienia o otwarciu postępowania o zmianę układu (art. 173 ust. 6 p.r.), prawomocności postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego (art. 235 ust. 1 p.r.), prawomocności postanowienia o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego (art. 327 ust. 4 p.r.).
- Ustalenie składu masy upadłości na dzień ogłoszenia upadłości następować będzie przez sporządzenie w systemie teleinformatycznym według wzorca udostępnionego przez Ministra Sprawiedliwości spisu objętych przez syndyka ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych, a także przez sporządzenie spisu należności (art. 69 ust. 1 i 1a p.u.).
- Doradcy restrukturyzacyjni będą posiadać konto w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe (art. 157 ust. 1 i 2 p.u.). Spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za jej zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadający licencję doradcy restrukturyzacyjnego, i która zamierza wykonywać obowiązki w postępowaniach upadłościowych, założy konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe (art. 157 ust 2a p.u.).
- Syndyk będzie na bieżąco rejestrował w systemie teleinformatycznym przychody i wydatki masy upadłości (art. 160a pr.u.), tj. monitorował skład masy upadłości, sposób zarządzania masą, a zwłaszcza przebieg jej likwidacji. Syndyk, dokonując sprzedaży składników masy upadłości, winien również niezwłocznie ujawniać sprzedaż w rejestrze – takie rozwiązanie pozwoli wierzycielom na bieżące śledzenie postępów likwidacji masy upadłości.
- Pisma procesowe oraz dokumenty (z wyłączeniem dokumentów niejawnych w rozumieniu ustawy o ochronie informacji niejawnych, a także ofert składanych w toku przetargu, aukcji, jeżeli warunki przetargu albo aukcji przewidują złożenie oferty w sądzie), wnoszone będą wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (art. 216a p.u.).
Założono, że pisma oraz dokumenty niewniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wbrew ustawowemu obowiązkowi nie będą wywoływać skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem
pisma do sądu, o czym sąd albo sędzia-komisarz pouczy wnoszącego pismo albo dokument. Pouczenie nie będzie wymagane, jeżeli wnoszącym pismo jest tymczasowy nadzorca sądowy, zarządca przymusowy, syndyk albo organ, do którego przepisy o syndyku stosuje się odpowiednio, a w postępowaniu restrukturyzacyjnym – nadzorca albo zarządca albo organ, do którego przepisy o nadzorcy albo zarządcy stosuje się odpowiednio. - Orzeczenia sądu, sędziego-komisarza, referendarza sądowego i przewodniczącego w chwili ich wydania utrwalane będą wyłącznie w systemie teleinformatycznym z wykorzystaniem wzorców udostępnionych w systemie teleinformatycznym i opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Jednocześnie z utrwaleniem w/w orzeczeń zamieszczona zostanie informację o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia albo informację o tym, że środek zaskarżenia nie przysługuje (art. 219 p.u.). - Termin do wniesienia środka zaskarżenia od postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym biegł będzie, nie jak dotąd od dnia doręczenia przesyłki pocztowej z postanowieniem sądu, a od dnia zamieszczenia postanowienia w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe. Zażalenie wnosi się w terminie tygodnia (art. 225 ust. 1 p.u.).
- Zasady, iż pisma oraz postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym doręczać się będzie wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie będzie stosowane do pierwszego doręczenia
dokonywanego osobie fizycznej, osobie prawnej oraz jednostce organizacyjnej niebędącej osobą praną, której ustawa przyznaje osobowość prawną, jeżeli nie wniosła w sprawie żadnego pisma. Nie będzie dotyczyć to doręczeń dokonywanych tymczasowemu nadzorcy sądowemu, zarządcy przymusowemu, syndykowi albo organowi,
do którego przepisy o syndyku stosuje się odpowiednio. - Pisma i postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym skierowane do osoby, która nie ma założonego konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe, pozostawione zostanie w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, o czym osoba ta zostanie pouczona przy pierwszym doręczeniu.
- Termin do zaskarżenia czynności rady wierzycieli oraz syndyka ew. nadzorcy, zarządcy i innych organów postępowania, które zgodnie z przepisami ustawy podlegają zaskarżeniu, biegł będzie od dnia zamieszczenia w systemie teleinformatycznym pouczenia o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia (art. 224 ust. 5 p.u., art. 201 ust. 5 p.r.).;
- Nowelizacja przewiduje również wprowadzenie rozwiązań chroniących prawa określonych kategorii osób przez umożliwienie im składania wniosków poza systemem teleinformatycznym. Rozwiązania takie będą dotyczyły wierzycieli, którym przysługują należności ze stosunku pracy (z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego), należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę (art. 216aa p.u., art. 196b p.r.). Dla tych osób pozostawiono możliwość składania pism i dokumentów w sposób tradycyjny, tj. w postaci papierowej, jak również wnioski, oświadczenia i dokumenty będą mogli wnosić do sądu przekazując ustnie treść wniosku lub oświadczenia pracownikowi biura podawczego oraz składając dokumenty sporządzone w wersji papierowej. Pracownik biura podawczego wprowadzi treść wniosku lub oświadczenia do systemu teleinformatycznego podając imię, nazwisko, PESEL, osoby przekazującej ustnie treść wniosku lub oświadczenia, rodzaj i numer dokumentu tożsamości. Wprowadzona treść podlegać będzie wydrukowaniu i podpisaniu przez osobę przekazującą ustnie treść wniosku lub oświadczenia oraz złożeniu do zbioru dokumentów.
- Na podstawie prawomocnych postanowień oraz dokumentów, które dotyczą
wierzytelności wierzycieli oraz na podstawie sprawozdań rachunkowych syndyka w aktach tworzony będzie rejestr danych, dotyczących aktualnego stanu i składu masy upadłości, obejmujący informacje o ruchomościach, nieruchomościach, środkach pieniężnych oraz przysługujących upadłemu prawach majątkowych i wierzytelnościach (art. 219a ust. 2 p.u.). - Z kolei na podstawie prawomocnych postanowień oraz dokumentów, które dotyczą wierzytelności oraz sprawozdań syndyka w aktach tworzony będzie rejestr danych dotyczących aktualnego stanu wierzytelności oraz niezaspokojonych przez syndyka zobowiązań masy upadłości (art. 219a ust. 2 p.u., art. 197 ust. 2a p.r.).
- Nowelizacja przewiduje również uproszczenie sporządzania listy wierzytelności przez wyeliminowanie konieczności podawania na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym sumy, według której będzie obliczany głos wierzyciela w głosowaniu nad układem, wyeliminowanie konieczności podawania na liście wierzytelności informacji, czy wierzycielowi przysługuje prawo potrącenia, wyeliminowanie konieczności
podawania ilości posiadanych udziałów albo akcji przez wierzyciela, który jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym, wyeliminowanie konieczności podania informacji o stanie postępowania sądowego, administracyjnego, sądowoadministracyjnego lub postępowania przed sądem polubownym w sprawie zgłoszonej wierzytelności, jej zabezpieczenia lub prawa potrącenia; obowiązek podania uzasadnienia na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym zostanie ograniczony wyłącznie do uzasadnienia odmowy uznania wierzytelności (art. 245 ust. 1 pkt 8 pr. u.). - Pobrane samodzielnie wydruki komputerowe orzeczeń, pism i dokumentów utrwalonych w systemie teleinformatycznym będą miały moc urzędowo poświadczonych odpisów oraz wyciągów, jeżeli posiadać będą cechy umożliwiające ich weryfikację z danymi zawartymi w systemie teleinformatycznym (art. 228 ust.2 pr.u.)
Rejestr będzie jawny i każdy będzie miał prawo zapoznać się z danymi ujawnionymi w Rejestrze oraz danymi objętymi treścią obwieszczeń za pośrednictwem sieci Internet.
Dane podlegające zamieszczeniu w Rejestrze w odniesieniu do postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych, co do zasady, będą w nim ujawniane przez 10 lat, przy czym od zasady tej przewidziano szereg wyjątków, m.in.: w przypadku
uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu wykonania układu, dane te automatycznie przestaną być widoczne po upływie 3 lat od daty w/w prawomocności; informacje dotyczące osób, wobec których prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przestaną być ujawniane w Rejestrze automatycznie po upływie 3 lat od dnia następnego po upływie okresu zakazu. Z kolei dane dotyczące dłużników, wobec których umorzono postępowanie egzekucyjne z powodu jego bezskuteczności, jak i dane dotyczące dłużników alimentacyjnych, będą widniały w Rejestrze przez 7 lat.
Powstanie Rejestru stanowi konsekwencję konieczności dostosowania przez polskiego ustawodawcę prawa krajowego do norm prawa Unii Europejskiej. Jest też kolejny etapem informatyzacji postępowań sądowych, której celem jest usprawnienie postępowań sądowych, co ma przełożyć się na efektywne skrócenie czasu ich trwania. Z uwagi na wysokie oczekiwania w stosunku do nowotworzonej platformy, z niecierpliwością oczekujemy grudnia 2020 roku, mając nadzieję, że nowe rozwiązania będą funkcjonalne i spotkają się z pozytywnym odbiorem uczestników obrotu prawnego.
Aneta Jużak – Radca prawny